داستان شالوده ی هر اثر روایتی و نمایشی خلاقه است و از این نظر به معنای عام آن تقریبا مترادف ادبیات است؛ در واقع اگر مقوله ی شعر را از ادبیات جدا کنیم ، داستان اصطلاح دیگری است برای ادبیات. در گذشته های دور، شعر نیز به صورت روایتی آن معمول بود. ایلیاد و ادیسه اثر هور در اصر به شعر روایتی بود، شاهنامه نیز به شعر روایتی است. از این رو داستان معنایی عام دارد و معنایی خاص. در معنای عامش ، همانطور که گفته شد، تقریبا معادل ادبیات است که از آن به عنوان ادبیات تخیلی نیز یاد میکنند و شامل انواع ادبی یونان و رووم باستان میشود و در این معناست که میگوییم داستان حماسه، داستان نمایشنامه ، داستان فیلمنامه ، داستان کوتاه ، داستان رمان و … اما در معنای خاص آن ، مترادف و هم معنای ادبیات داستانی است ؛ زیرا در عرف نقد ادبی امروز، به قصه ، رمانس ، داستان کوتاه و رمان و متفرعات آن ها ادبیات داستانی میگویند. در اینجا من فقط به معنای محدود و خاص داستان نظر دارم ، یعنی به ادبیات داستانی و به اجمال به انواع گوناگون داستان در ادبیات فارسی می پردازم :
داستان شامل:
قصه
رمانس
داستان کوتاه
رمان
می باشد. که هر کدام از اینها نیز زیر شاخه هایی دارند در پایین ، زیر شاخه های هر کدام از این چهار نوع را می آوریم.
الف. قصه شامل پنج شاخه ی دیگر است :
۱٫ اسطوره
۲٫ حکایت اخلاقی
۳٫ افسانه ی تمثیلی (فابل ، افسانه ی حیوانات)
۴٫ افسانه ی پریان
۵٫ افسانه ی پهلوانان
ب. رمانس شامل
۱٫ رمانس روستایی (شبانی)
۲٫ رمانس شهسواری
ج. داستان کوتاه شامل
۱٫ داستانک
۲٫ داستانِ کوتاهِ کوتاه
۳٫ داستان کوتاه (نوول)
۴٫ داستان بلند
د. رمان شامل
۱٫ رمان کوتاه
۲٫ ناولت
۳٫ رمان
در پستهای بعدی به تفصیل راجع به هر کدام از این ها مطلب گذاشته میشود.
(برگرفته از کتاب داستان و ادبیات اثر استاد جمال میر صادقی)
